Daha önceki bilgilerimize dayanarak, şeker hastalarının covid-19 virüsü risk grubunda olduğunu ve hastalığı daha ağır bir şekilde geçirdiğini biliyorduk ancak yapılan araştırmalar, enfeksiyondan önce şeker hastalığı tanısı olmayanlarda diyabet belirtileri görülmeye başlandığını ortaya koydu. Araştırmalar şeker hastalarının koronavirüsü daha ağır geçirdiğini göstermişti. Peki koronavirüs de diyabete yol açıyor olabilir mi? Araştırma sonuçları her ikisinin de olabileceğini gösteriyor!
2020’nin başından bu yana hayatımızda olan koronavirüs hakkında her geçen gün yeni bir bilgi ediniyoruz. Virüsün akut etkilerinin yanı sıra uzun dönemli etkilerini de araştıran bilim insanları, bir yandan da neden bazı insanların bu hastalığa daha dayanıklı olduğunu araştırıyor.
Bu araştırmalarda en çok dikkat çeken konulardan biri de koronavirüs ile kan şekeri seviyeleri arasındaki ilişki. Uzmanlar, koronavirüse karşı diyabet hastalarının da risk grubunda olduğunu baştan bu yana belirtiyor. Ayrıca diyabetli hastaların koronavirüs nedeniyle hastaneye yatış ihtimalinin daha yüksek olduğu da ifade ediliyor.
Kan şekerinin standart seviyelerin üzerinde olması sonucunda diyabet hastalığı ortaya çıkıyor. Vücut yeterince insülin üretmediğinde tip 1, insülin üretmesine rağmen direnç göstermesine de tip 2 diyabet adı veriliyor.
Bilim insanları bir yandan koronavirüse dair gelişmeleri takip ederken diğer yandan koronavirüs geçirip iyileşen hastaları da izliyor. Bu hastalar arasında dikkat çekici bir nokta var ki, “koronavirüs diyabete mi yol açıyor? sorusu akla geliyor.
Çünkü araştırma sonuçlarına göre enfeksiyon öncesinde diyabeti olmayan çok sayıda kişiye tip 1 ve tip 2 diyabet belirtileri ortaya çıkmaya başlamış.
Uzmanlar, diyabet hastalığına dair belirtilerin koronavirüs ile bağlantılı olduğunu düşünüyor ancak bu tanıların geçici mi kalıcı mı olduğuna dair şimdiye kadar net bir bilgi yoktu. Ancak Londra merkezli King’s College’da Metabolik Tıp Bölüm Başkanı Prof. Dr. Francesco Rubino, Insider’a yaptığı açıklamada koronavirüs ile diyabet arasında bir bağlantının açık olduğunu ifade etti.
“Hastalıkların birbirini tetiklemesine neden olan bir mekanizma var” diyen Prof. Dr. Rubino’nun ortaya koyduğu asıl soru ise şu: Yeni ortaya çıkan diyabet vakaları virüsten mi kaynaklanıyor?
Koronavirüs sonrası görülen diyabet hastalığı vakalarını açıklamak için ortaya atılan teorilerden biri şu: Vücut, koronavirüs hücrelerini pankreas zannederek saldırıyor, bunun sonucunda da vücudun insülin üretme mekanizmasında sorunlar ortaya çıkıyor. Ancak yapılan güncel araştırmalara bakacak olursak, virüs pankreası etkiliyor, pankreas da kendi kendine zarar veriyor.
KAN ŞEKERİ AŞIRI YÜKSELİYOR
ABD’de bulunan Weill Cornell Tıp Fakültesi’de Cerrahi Bölümü araştırmacılarından Asistan Profesör Shiubing Chen’in covid-19 sonrası diyabette en dikkat çekici detaylarından birinin kan şekeri seviyelerinin aşırı yüksek olması olduğunu belirtiyor.
“Kan şekeri seviyesi aşırı yükselen bu hastaların çok büyük miktarda insülin ihtiyacı doğuyor. Bu da pankreasta akut hasarlar yaşanmış olabileceğine işaret ediyor diyor.
Chen ve ekibi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybeden 5 donörün pankreasında ne olduğunu anlamak amacıyla otopsi örneklerini incelediği, ayrıca sağlıklı pankreas hücreleri laboratuvar ortamında koronavirüsle enfekte edilerek gözlem altına alındı ve bu araştırmanın bulguları geçtiğimiz haftalarda hakemli bir bilim dergisi olan Cell Metabolism’de yayımlandı.
Bulgulara göre enfeksiyon sonrası pankreasın insülin üreten hücrelerinin tuhaf davranışlar sergilemeye başladığını tespit edildi.
- Hücreler koronavirüs sonrası insülin üretmeyi azaltarak, tam tersi etkiler yaratan glukagon ve
- Bir sindirim enzimi olan tripsini ve bağışıklık sistemine, “bu hücre hasta, ortadan kaldırılmalı” mesajını gönderen kemokinleri üretmeye başlamış.
Chen, bu etkinin diyabete yol açacak kadar ağır olup olmadığını henüz bilmediklerini ifade ediyor.
Bulguları değerlendiren Prof. Dr. Rubino ise koronavirüsün beta hücrelerinin fonksiyonunu değiştirmesine yol açmasının olası olduğunu ancak başka sebeplerin de söz konusu olabileceğini vurguluyor. Örnek vermek gerekirse, bazı kişilerin Covid-19’a yakalamadan önce de diyabetli olabileceğini ve bu hastalığı enfeksiyon sayesinde fark etmelerinin de söz konusu olabileceğini ifade ediyor.
Prof. Dr. Rubino’nun bahsettiği bu konuyla ilişkili bir diğer araştırma da İsrail’den geldi.
Covid-19’da ölüm riskini artıran ve önceden yönetilebilecek faktörleri belirlemek, böylece kamuoyunda farkındalığı artırabilmek amacıyla İsrail’de Kudüs İbrani Üniversitesi, Meuhedet Kamu Sağlığı Kuruluşu, Kudüs Teknoloji Koleji ve Hadassah Tıp Merkezi iş birliğinde bir araştırma yapıldı.
Araştırmada diyabetin Covid-19 riskini artırdığı verisinden yola çıkılarak
- On binlerce kişinin enfeksiyon öncesi kan şekeri seviyeleri incelendi.
- Diyabet tanısı olmasa da Covid-19’u ağır geçirenlerde enfeksiyon öncesi kan şekeri seviyesi standardın üzerindeydi.
- Araştırma bulgularına göre, diyabet tanısı olmayan kişilerde kan şekeri seviyesi yükseldikçe Covid-19’u ağır geçirme riski de arttı.
- Açlık kan şekeri 105-125 mg/dl aralığında olan kişilerin Covid-19’u ağır geçirme riski, kan şekeri seviyesi 105 mg/dl’nin altında olanların 1,5 katıydı.
- Kan şekeri seviyesi 125-140 mg/dl olan grupta bu fark 2 katına kadar çıkıyordu.
(Yetişkinlerde açlık kan şekeri standardı 70-100 mg/dl kabul ediliyor.)
Diyabet tanısı bulunan hastalarda ise daha farklı bir tablo gözlemlendi.
- Kan şekeri seviyesi en düşük (80 mg/dl) olan diyabet hastalarında ağır vaka ihtimali 4’te 1’di
- Kan şekeri seviyesi 106-125 mg/dl olan hastalarda ağır vaka ihtimali 12’de 1 olarak kaydedildi.
Meuhedet Kamu Sağlığı Kuruluşu Bölgesel Diyabet Kliniği’nin yöneticisi Dr. Orit Bernholtz-Gulchin, bulguların hipogliseminin önlenmesinin önemine dikkat çektiğini vurguladı.
Koronavirüs ve diyabet ilişkisi profesörleri şaşırtmadı
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, diyabet ve Covid-19 ilişkisiyle ilgili bulguları “Gerçekten ilginç ama şaşırtıcı değil” sözleriyle yorumladı.
“Araştırmalar, virüsün pankreas beta hücrelerinde yaptığı değişikliğe bağlı olarak insülin düzeyinin etkilendiğini ve böylece hastalarda kan şekeri düzeyinde yükselme ile diyabet oluştuğunu mekanizmalarıyla açıklamış.
Özellikle otopsi çalışmaları sonucunda pankreasta viral antijen (virüse ait proteinler) saptandığını belirtiliyor” diyen Ertuğrul, şöyle devam etti:
“Bu antijenlere karşı vücudun vereceği bağışıklık yanıtı nedeniyle pankreasta bir harabiyet oluşması olası. Bu da özellikle insülin salınımını etkileyecek ve dolayısıyla diyabete yol açacaktır. Bu anlamda yayınlar önemli bir bulguyu bize gösteriyor.”
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul “Bu yayınlara göre Covid-19 diyabete yol açabilir” dedi.
Covid-19 geçirmeden önce zaten diyabet için riskli olan ve gizli şekeri olanlar da risk altında
Prof. Dr. Ertuğrul, “Özellikle, hastaneye yatarak tedavi olması gereken ve oksijen düzeyi düşük olanlara uygulanan steroid tedavisi bu hastalarda zaten sınırda olan diyabet durumunun ortaya çıkmasına yol açabilir. Yani hem virüsün pankreas hücrelerinde yarattığı harabiyet hem de steroid tedavisi hastanın gizli diyabetinin aşikar hale gelmesine yol açabilir” dedi.
Kan şekerinin yüksek olmasının Covid-19’un ciddi geçirilmesi için bir risk faktörü olduğu bilimsel olarka ispatlandı!
Prof. Dr. Ertuğrul sözlerine şöyle devam etti:
“Ne yazık ki diyabetik hastalarda, özellikle düzensiz kan şeker kontrolü olanlarda, bağışlılık sistemimizdeki bazı fonksiyonlar tam olarak yerine getirilemiyor.
Bu da vücudun virüse karşı savaşında bir zayıflık oluşturuyor.
Buna bağlı olarak diyabetik hastalarda Covid-19 daha ağır geçirilebiliyor hatta ölümle sonuçlanabiliyor.”
Koronavirüs geçiren diyabet hastaları nasıl izlenir?
- Covid-19 geçiren diyabetik hastalarda kan şekerinin düzenli olmasını önemi büyük.
- Bu nedenle bu hastalar yakından izleniyor ve gereğinde kullandıkları ilaçlarda düzenlemeler yapılıyor.
- Gerekirse insülin dozlarında değişiklikler yapılarak hastanın kan şekeri kontrolü sağlanmaya çalışılıyor.
- Her türlü enfeksiyon diyabetik hastada şeker düzensizliğine yol açabilir ve infeksiyöz hastalık geçiren diyabetik hastaların hepsinde bu tür düzenlemeler yapılıyor.