Geçmiş dönemde sadece sporcu hastalığı olarak bildiğimiz menisküs, pek çok nedenle gençlerde, yetişkinlerde ve özellikle ev kadınlarında çok sık görülüyor. Bacakları bükmede ve doğrultmada zorluk, sıkışma ve kilitlenme eğilimi, dizlerde şişme, hareket ederken dizde takılma hissi ve dizde sürekli ağrı ile kendini gösteren menisküs, mutlaka tedavi edilmesi gereken ortopedik hastalıklar arasında sayılıyor. Posta Gazetesi’nden Özgür Gökmen Çelenk sordu, Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Cemil Ertürk yanıtladı… İşte ev kadınlarının da en büyük dertlerinden biri olan menisküs yırtıkları ve menisküs ağrıları hakkında her şey!
Çok değil, yalnızca kırk yıl öncesine kadar menisküslerin işe yaramaz olduğu düşünülüyordu ve eğer kişi diz ağrısı nedeniyle ameliyat masasına yatarsa, menisküsler sağlam bile olsa “ileride nasıl olsa yırtılacak” denilerek sağlam olan menisküsler bile alınıyordu. Ancak bugün biliyoruz ki, menisküsler dizlerin normal işlevi için çok önemli görevlere sahip. İki kemik arasında bir conta görevi yaparak eklem kıkırdağını aşırı yüklenmelerden koruyan menisküsler, dize gelen yüklerin taşınıp aktarılmasını sağlıyorlar.
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Cemil Ertürk, Özgür Gökmen Çelenk’e daha çok sporcu hastalığı olarak bilinen ancak ev kadınlarının da en büyük dertlerinden biri olan menisküs yırtıkları hakkında bilgiler verdi.
Menisküsler ne işe yarar?
- İki kemik arasında yerleşerek eklem kıkırdağını anormal yüklenmelerden korur.
- Dize gelen yüklerin taşınmasını ve aktarılmasını sağlar.
- Eklem yüzlerinin uyumluluğunu artırır.
- Eklem sıvısının eklem içi dolaşımına katkıda bulunur.
Kireçlenme nasıl olur?
- Menisküsler işlevini yitirdiğinde veya alındığında diz eklemine gelen yükler doğrudan eklem kıkırdağına biner.
- Halk arasında kireçlenme olarak bildiğimiz osteoartrit hastalığı ortaya çıkar.
- Bu nedenle menisküsleri korumak ve tamir etmek ortopedistlerin birinci önceliği halindedir.
Menisküs yırtığı nasıl oluşur?
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Cemil Ertürk, gençlerde ve ileri yaştaki bireylerde menisküs yırtıklarının oluş şeklinin farklı olduğunu, aynı zamanda nadiren görülse de yapısal bazı sorunların da menisküs yırtıklarına zemin hazırladığını ifade ediyor. Aynı zamanda dış menisküs ve iç menisküs arasındaki farkları da açıklıyor.
Menisküslerin yapısı
- Dış menisküs, iç menisküse göre daha hareketlidir.
- Hareketlerdeki ani değişikliklere daha kolay uyum sağlar.
- İç menisküs daha hareketsizdir.
- Ani değişimlere uyum sağlayamadığı için daha fazla yüke maruz kalır.
- Bu nedenle iç menisküs yırtıkları daha sık görülür.
Şekil bozukluklarına bağlı menisküs yırtıkları
- Normalde menisküsler hilal şeklindedir.
- Diskoid menisküs adı verilen doğuştan şekil bozukluğunda menisküsler simit veya dolunay gibi tam bir daire şeklinde olabilir.
- Bu durum menisküslerin eklem içinde sıkışmasına daha çok yatkınlık oluşturur.
- Bu tip menisküsler yırtılmaya daha müsaittir ve çocuk yaşlarda bile belirti verebilir.
Gençlerde menisküs yırtıkları nedenleri
- Menisküsün yırtılması için çok ciddi bir darbe veya zorlanma gerekir.
- Genellikle sabit ayak üzerinde dönme hareketi sırasında oluşur.
- Futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda oluşan yırtıklar buna örnektir.
Yetişkinlerde menisküs yırtıkları nedenleri
- Yıllar geçtikçe menisküsler sağlamlık ve esnekliklerini kaybederek dejenerasyon adı verilen yıpranma sürecine girer.
- Yıpranmış menisküsler çok daha kolay yırtılır.
- İleri yaştaki bireylerde basit bir çömelme veya halıya takılma gibi hafif zorlanmalarla bile menisküslerde yırtıklar oluşabilir.
Kadınlarda menisküs yırtıkları nasıl oluşur?
Hormonal etkiler, bağ ve kas yapılarındaki gevşeklik, dize binen yükün artması gibi nedenler kadınlarda menisküs yırtıklarına zemin hazırlıyor.
- Hormonal etkiler nedeniyle bağ ve kas yapılarının daha gevşek olması
- Toplumumuzda sık görülen hareketsiz yaşam tarzı
- Aşırı kilo gibi faktörlerle dize binen yüklerin artması
- Hiç de kolay olmayan günlük ev işleri sırasında dizde ciddi zorlanmalar
- Yaşla birlikte menisküslerde gelişen yıpranma
Menisküs yırtığı belirtileri nelerdir?
- Bacağı bükme ve doğrultma zorluğu
- Sıkışma veya kilitlenme eğilimi
- Şişlik ve sertlik
- Dizden ses gelmesi
- Hareketler esnasında takılma hissi
- Dizde sürekli ağrı
Menisküs yırtıkları nasıl gelişir?
- Ağrının ilk aşamalarda çok ağır veya kötü olmayabileceğini belirten Prof. Dr. Ertürk, menisküs yırtığı spor esnasında gelişmişse, kimi zaman yırtığa rağmen müsabakanın sürdürülebildiğini ifade ediyor.
- Menisküs dokusu çevresinde inflamasyon adı verilen yangı ve eklem içinde ödem birikimi başladıktan sonra ağrıların şiddeti artıyor.
- Ani yaralanmaya bağlı menisküs yırtıkları darbe, zorlanma veya ters hareketle ortaya çıkıyor. Özellikle futbolcu hastalığı olarak bilinmesinin nedeni bu.
- Özellikle ev kadınlarında görülen menisküs oluşma tipi ise dejenerasyon adı verilen yıpranma ve yaşlanma sürecinde menisküslerin yapısında bozulmalara neden oluyor ve yırtıklar yavaş yavaş gelişebiliyor.
- Bu durumlarda yırtıkların oluşması uzun zaman alıyor.
Menisküs yırtıklarının evreleri
- Menisküs yırtığının 1. evresinde hafif yıpranmalar vardır ancak henüz yırtık oluşmamıştır.
- 2. evrede henüz ekleme ulaşmayan ancak menisküsün içinde bulunan bir yırtık söz konusudur.
- 3. evrede menisküs yapısı ve fonksiyonu bozulmuştur. Yırtıkları ekleme uzanabilir ve hatta parçalanma şeklilnde meydana gelebilir.
Menisküs yırtıkları nasıl tedavi edilir?
Prof. Dr. Cemil Ertürk, tedavi konusuna değindiğimizde sözlerine öncelikle çok nadir görülen ve tam kat olmayan bazı küçük yırtıklar dışında menisküslerin kendiliğinden iyileşme yeteneği olmadığını belirterek başlıyor ve tedavi süreçlerini şu şekilde açıklıyor:
- Menisküs yırtıkları gençlerde çoğunlukla ameliyat ile tedavi ediliyor.
- Belirgin yakınmaları olan hastalarda cerrahi müdahale ile menisküs yırtığı onarılmaya çalışılır.
- Yırtık onarıma uygun değilse yırtık olan kısım çıkartılır.
- İleri yaştaki hastalarda menisküs yırtıklarına genellikle dizde artroz (aşınma, yıpranma, kireçlenme) eşlik eder.
- Bu durumda sadece menisküs yırtığına müdahale etmek sorunu tam olarak çözmez.
- Doktorunuz bu durumda bir basamak tedavisi şeklinde öncelikle ameliyatsız yöntemleri kullanır.
- Bu yönteme ek olarak ilaç tedavisi ile belirtilerin baskılanmasını sağlar.
- Duruma göre eklem içi enjeksiyonları, artroskopik cerrahi ya da artroskopi ile birlikte kemik düzeltici ameliyatlardan birine karar verilir.
Menisküs yırtığı kesin olarak tedavi edilebilir mi?
Ameliyat olanların yüzde 85’i 90’ı için kısa vadede çok iyi sonuçlar elde edildiğini belirten Prof. Dr. Cemil Ertürk, ancak onarılamayacak kadar büyük bir menisküs yaralanması söz konusu ise bu kişilerde uzun vadede dizde kireçlenme riskinin yüksek olacağını belirtiyor. Ancak menisküs onarımı için yapılan cerrahi müdahalelerin düşük riskli olduğunu ve komplikasyonların da nadiren görüldüğünü belirtiyor.
Menisküs cerrahisi sonrası hastalar nelere dikkat etmeli?
- İyileşme süreci, yapılan işlemin türüne ve diğer faktörlere bağlı olarak 4-6 hafta devam edebilir.
- Menisküs onarımı durumunda bu süre 3-6 aya kadar çıkabilir.
- Birçok vakada sorun riskini en aza indirmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için ameliyattan sonra fizik tedaviye başvurulur.
- Doktor tavsiyesiyle iyileşme sürecinde diz ağrısını artırmayacak yüzme gibi sporlar sürdürülebilir.