Ebeveynlerin çocuklarını yetiştirirken onların mizacına ve yaşlarına göre farklı gereksinimler duyacağının bilincinde hareket etmeleri gerektiğini belirten Eğitimci Abdulkadir Özbek, ebeveynlik tarzları hakkında bilgiler verdi.
Çocuklarımızı yetiştirirken her birimiz farklı farklı yaklaşımlarda bulunuyoruz. Dünyada ebeveynlik ile alakalı birçok yaklaşım ve birçok kaynak bulunmakta. 1960’lı yıllarda yapılan bir çalışmaya göre ebeveynlik tarzınızı belirlerken iki ana aks bulunmaktadır. Bu akslardan bir tanesinde otorite, disiplin ve sınır varken diğerinde ise sevgi, şefkat ve ilgi bulunur. Ebeveynlik tarzları bu iki ana aksın kombinasyonundan oluşur. Buna göre ebeveynlik tarzları 4 kategoride toplanmaktadır.
Ebeveynlik kategorileri nelerdir?
Otoriter ebeveynlik: Bu ebeveynlik tarzında sevgi ve şefkatin daha az gösterildiği, daha çok kuralların dayatıldığı ve emredici cümlelerin kullanıldığı görülmektedir. Sevgi ve şefkat olmadan sadece otorite ile yetiştirilen çocuklar uzun vadede başarısızlıklar yaşamaktadırlar. Korku ile yürütülen ev ortamında çocuklar kendilerine olan öz saygılarını hissedemiyor ve geliştiremiyorlar. Otoriter ebeveynlik tarzında çocukların fikirlerine çok fazla önem ve değer verilmediği için çocuklar kendilerini mutsuz hissedebiliyorlar. Bazı dönemlerde bazı mizaç tarzlarında otoriterlik gerekli olabilir ancak devamlı bu şekilde çocuk yetiştirdiğinizde, ileride çok büyük sıkıntılar yaşayabileceklerini unutmayın.
İlgisiz ebeveynlik: Bu ebeveynlik tarzında çocuğa yaklaşımda otoritenin ve sınırların olmadığı, sevgi ve şefkatin de çok az bir şekilde gösterildiği çocuklarıyla ilgilenmeyen ebeveynler görülür. Çocuklarının ders başarılarını takip etmeme, okullarına gidip gelmeme ya da çocuklar bir şey istediğinde duyarsız kalan anne ve babalar bu başlık altındadır. Böyle çocuk sevgiyi ve şefkati alamadığı, sınırların içinde ve güvenli bir şekilde büyüyemediği için psikolojik olarak büyük problemler yaşayabiliyor. En fazla problemi genellikle ilgisiz ebeveynlik tarzında olan ailelerin çocuklarının yaşadığı görülmüştür.
Serbest ebeveynlik: Bu ebeveynlik tarzında ise otoritenin ve kuralların az olduğu, sevgi ve şefkatin çok fazla olduğu görülür. Çocuklarını çok seven anne ve babaların bazıları çocuklarına hiçbir şekilde sınır koymadan tüm her şeyi kendi başlarını yapmalarını bekler ve böyle yetişen çocuklarda ilerleyen zamanlarda hiyerarşik bir düzenin içinde yer alma ve sorumluluk bilinci gibi bazı davranışları gelişemeyebilir. Bu ebeveynlik tarzında anne ve babalar çocuklarının ebeveyni olmak yerine arkadaşı olmayı tercih ederler ve çocuk yanlış kararlar aldığında da pek caydırıcı davranışlarda bulunmayabilirler. Böyle bir ortamda yetişen çocuklarda düşük öz güven, davranış problemleri ve mutsuzluk gibi tablolarla karşılaşılabilir.
Demokratik ebeveynlik: Bu ebeveynlik tarzında sevgi, şefkat ve ilginin olduğu aynı zamanda otorite ve kuralların da olduğu dengeli bir tarz görülmektedir. Eğer evde bir otorite ve çizilmiş net kurallar olursa ve çocuklar bu kurallara uymadıkları zaman maruz kalacakları yaptırımları da bilirlerse kendilerini çok daha güvende hissedeceklerdir. Kısacası anne ve baba ile çocuk arasındaki bağlanma daha sağlıklı oluşur. Bu aileler çocuklarını çok sevdiklerini göstermekten çekinmezler. Ailedeki yönetim süreçlerine çocukların da fikirlerini alarak, onların da katkıda bulunmaları sağlanır. İdeal olarak gözüken ve uzmanların da tavsiye ettiği ebeveynlik tarzı, demokratik ebeveynlik tarzıdır. Böyle bir ortamda yetişen çocuklar kendi fikirlerini belirtmekten çekinmeyen, sorumluluk alan kurallara uyan ve daha mutlu ve özgüveni yüksek çocuklar olurlar. Bu nedenle ebeveynlik tarzımızı olabildiğince bu tarza yaklaştırmaya çalışmalıyız.
Çocuk yetiştirmede tek bir doğru yoktur, her çocuğun mizacı farklı ve her yaş döneminin özellikleri farklıdır. Çocukların bulundukları ortam ve kültürler fark gösterir. Buna göre zaman zaman otoriter, zaman zaman daha serbest bir ebeveynlik tarzını benimsemek mümkündür. Bu nedenle ebeveynler olarak çocuklarımızı iyi tanımalı ve içinde bulundukları yaş grubunun özelliklerini bilerek onları yetiştirmeliyiz.