Şiddetli âdet ağrılarına iyi gelecek 9 yöntem

Kadınlar sadece âdet olma zamanlarında değil, âdet öncesi dönemde de pek çok fiziksel ve ruhsal sorun ile savaşıyor. Üstelik bu her ay oluyor.

Tıpta âdet öncesi gerginlik sendromu (Premenstrüel Sendrom – PMS) olarak geçen bu dönemde kadınların memelerinde şişlik oluşuyor, karında gaz şikayetine rastlanıyor. Kadınlar daha halsiz oluyor, kilo almaya yatkın hale geliyorlar. Aynı zamanda enerjileri azalıyor, baş ağrısı, depresif ruh hali, gerginlik ve huzursuzluk gibi sorunlarla baş etmeye çalışıyorlar. Bu durumlar da tümüyle bakıldığında kadının yaşam kalitesini ciddi anlamda etkiliyor.

Kadınların ortalama 28 günde bir âdet olduğunu düşündüğümüzde her yıl yaklaşık 12 kez âdet gören bir kadın için, yılda yaklaşık 3-4 ay sıkıntılı bir dönemi ifade ediyor ki bu büyük bir rakam ve kişinin hayat kalitesini düşürüyor. Genellikle 25-35 yaş arasında başlayan PMS belirtileri kadınların yaklaşık %85’inde görülüyor. Ancak bunların sadece %5’inda günlük hayat ciddi anlamda etkileniyor.

ÂDET ÖNCESİ GERGİNLİK SENROMU (PMS DÖNEMİ)

Âdet dönemi ağrısı menstural döngünün normal bir parçası olsa da kadınların yarısından fazlası âdet sırasında bazen hafif, bazen de şiddetli ağrılar yaşıyor. Bu ağrılar dönemsel olarak kadınların sosyal hayatlarında zorlanmasına yol açıyor. 

Bu dönemde kadınlar en çok depresyon, yorgunluk hissi, aşırı uyuma çevreye ilginin azalması, sinirlilik, gerginlik, asabileşme, üzüntü hali, öfke ve dikkat azlığı gibi duygu durumları ile baş ediyorlar. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Şefik Gökçe, Posta.com.tr okuyucuları için “şiddetli regl ağrıları” hakkında bilgiler verdi. 

REGL OLMADAN ÖNCEKİ DÖNEM: ÂDET ÖNCESİ GERGİNLİK SENDROMU

• Kadınlarda âdet öncesi dönemde adetten yaklaşık 1 hafta önce başlayan ruhsal ya da fiziksel bir takım sıkıntılara ve gerginliklere tıpta âdet öncesi gerginlik sendormu (Premenstruel Sendrom – PMS) adı veriliyor.
• PMS, kadınlarda âdet döngüsünün yumurtlama fonksiyonundan sonra başlayan, geç luteal faz denilen dönemde memelerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik ve kilo alımı gibi fiziksel ve depresif duygu durumu oluşturuyor.
• Gerginlik gibi ruhsal belirtilerle ortaya çıkan tablo, mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkıyor.
• Her yıl yaklaşık 12 kez âdet gören bir kadın için bu, yılda yaklaşık 3-4 ay sıkıntılı bir dönemi ifade eder ki bu oldukça uzun bir zaman anlamına geliyor ve kadının hayat kalitesini ciddi anlamda düşürüyor.
• Genellikle 25-35 yaş arasında başlayan PMS belirtileri kadınların yaklaşık %85’inde görülüyor. Ancak bunların sadece %5’inda günlük hayat ciddi anlamda etkileniyor.

ÂDET ÖNCESİ GERGİNLİK SENDROMU (PMS) NEDEN OLUR?

Henüz kesin nedeni tam olarak bilinmeyen PMS, aşağıdaki durumlar ile ilişkilendiriliyor.

• Mineral yetersizliği (magnezyum , çinko)
• Vitamin yetersizliği (A,B vitaminleri)
• Hormonal dengesizlik (Progesteron yetmezliği ve diğer bazı hormanal bozukluklar)
• Kan şekerinin düşük olması
• Vücutta aşırı sıvı tutulması
• Beyindeki bazı kimyasal ileticiler
• Bastırılmış cinsel arzu, psikolojik nedenler
• En güncel analiz: Merkezi sinir sisteminde oluşan duyarlılık varsayımı.

HORMONLARDAKİ NORMAL DEĞİŞİME KARŞI AŞIRI DUYARLILIK

• Merkezi sinir sisteminde oluşan duyarılık varsayımına göre PMS, hormonal bir dengesizlikten çok hormonlardaki “normal” değişikliklere karşı aşırı duyarlılığın oluşmasından kaynaklanıyor.
• Hormonal işleyişte âdet düzenine bağlı olarak döngüsel bir şekilde ortaya çıkan normal değişikliklere karşı duyarlı olan kadınlarda, bu değişiklikler merkezi sinir sisteminde ve etrafındaki diğer hedef dokularda PMS ile ilişkili biyokimyasal olayları tetikliyor.
• Merkezi sinir sisteminde âdet öncesi gerginlik belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açan süreçlerde en önemli rolü serotonin hormonu üsteniyor.
• Duygu durum durumlarında çok önemli bir rol oynadığı düşünülen bir beyin kimyasalı olan serotoninin dalgalanmaları, PMS semptomlarını tetikleyebiliyor.
• Âdet öncesi gerginlik sendromu (PMS) olan kadınlarda yapılan çalışmalar, normal kadınlara kıyasla serotonerjik sistemde birçok farklılıklar olduğunu gösteriyor.

PMS BELİRTİLERİ

PMS bazen tüm vücut sistemlerini ağır şekilde etkileyebilir ve bu durumda her organa ait belirtiler meydana gelebilir, kadıların sosyal ve iş hayatını olumsuz etkilediğinde kişide depresyona dahi sebebiyet verebilir.

PMS’nin ruhsal belirtileri depresyon, yorgunluk hissi, aşırı uyuma çevreye ilginin azalması, duygu durumu dalgalanmaları, sinirlilik, gerginlik, asabileşme, üzüntü hali, öfke, dikkat azlığı şeklinde olabilir.

Diğer belirtiler

• Memelerin olgunlaşması, büyümesi ve ileri derecede hassaslaşması şeklinde meme belirtileri olabilir.
• Vücutta ödemlere (su tutulumuna) ve değişik bölgelerde şişlikler oluşabilri. Bu dönemde vücut ağırlığında 2-3 kiloya kadar ağırlık artışı olabilir.
• Baş ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, aşırı susama, alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı, akne (sivilce) ortaya çıkması da diğer sık gözlenen belirtiler arasında.

PMS DOKTOR TARAFINDAN NASIL TEŞHİS EDİLEBİLİR?

PMS’yi teşhis etmek için fiziksel bulgular veya laboratuvar testleri bulunmuyor Belirtiler öngörülebilir âdet öncesi düzeninin b

ir parçasıysa, doktor tarafından belirli bir semptom PMS’ye bağlanabiliyor.

Âdet öncesi dönemde bazı şikayetlerle başvuran her kadına PMS tanısı koymak, kadının gereksiz yere bazı tedavilere ve bunların yan etkilerine maruz kalması anlamına geleceğinden ancak bazı kriterleri taşıyanlara PMS tanısı konuluyor.

PMS’li kadınlar genellikle kendi kendilerine tanı koyarak doktora başvuruyor. Ancak bu kadınların çoğunda ya abartılmış premenstruel belirtiler söz konusu oluyor ya da altta yatan bir başka hastalık bulunuyor.

• Tanının düzgün koyulup tedavinin doğru bir şekilde verilmesi için komple bir jinekolojik sorgulama ve muayenenin yapılması gerekiyor. Bazı destekleyici laboratuvar tetkikleriyle tanıya gidilmesi gerekiyor. 
• Kronik yorgunluk sendromu, tiroid bozuklukları ve depresyon ve anksiyete gibi duygu durum bozuklukları dahil bazı durumların da PMS’yi taklit edebildiğinin unutulmaması gerekiyor.
• Bu ayrımı yapmak ve net bir teşhis sağlamaya yardımcı olmak için doktor tarafından tiroid fonksiyon testi veya ruh hali tarama testleri gibi testler istenebiliyor.

Premenstrüel sendrom tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin son 3 ay boyunca âdet öncesi dönemde görülmesi ile PMS tanısı konulabiliyor. PMS belirtilerinin âdetten 5 gün önce başlaması ve âdetin 4. gününden itibaren de bu şikayetlerin geçmesi gerekiyor.

• Depresyon
• Öfke patlamaları
• Gerginlik
• Anksiyete
• Sinirlilik
• Sosyal çekilme
• Baş ağrısı
• Memelerde hassasiyet
• Karında şişlik

PMS NASIL TEDAVİ EDİLEBİLİR?

Henüz premenstrüel sendrom (PMS) için tam olarak etkili ilaç bulunmuyor. Belirtileri hafif ya da orta şiddetle olan hastalar için ilaç tedavisi dışında alınabilecek önlemlerden iyi fayda görülebiliyor.

En önemlisi psikolojik destek. PMS yaşayan kadının, bunun bazı kadınlarda olabileceğini, belirtilerin giderek kötüleşmeyeceğini, aksine yaşı ilerledikçe azalacağını, olayın hormonlara karşı dokuların bir tür hassas cevabı olduğunu, birçok kadında bu belirtilerin görüldüğünü ve PMS’in tedavisi olan hastalık olduğunu bilmesi tedavinin başlangıcı için önemli bir adım.

Ayrıca âdet öncesi gerginlik sendromu yaşayan hastalar için bazı tedavi yöntemleri var. İşte regl ağrıları ve regl öncesi gerginlik sendromu için tıbbi tedavi yöntemleri…

ŞİDDETLİ ÂDET AĞRILARINA İYİ GELECEK 9 YÖNTEM

1. Doğum kontrol hapları: Bu ilaçlar özellikle beraberinde regl düzensizliği ve dismenore (adet sancısı) olan PMS hastalarında fayda gösterir. Ancak bazı kadınlarda doğum kontrol hapı kullanımı PMS’nin ruhsal belirtileri şiddetlendirebilmektedir.
2. Ağrı kesici – iltihap giderici ilaçlar: Belirtiler başlar başlamaz düzenli alındığında ve adetin ikinci-üçüncü gününe kadar kullanıldığında bu ilaçlar özellikle PMS ile beraber adet sancısı gibi ek belirtileri olan kadınlarda faydalı olabilmektedir.
3. GnRH analogları: Bu hormon ilaçları yumurtalıkları tamamen susturarak östrojen progestron salgısı sıfırlayan ilaçlardır. Dikkatli bir değerlendirme sonrası mutlaka doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir. Uzun süre kullanıldıklarında kemik erimesi gibi ciddi sonuçlar doğurabileceklerinden tedavi süresi uzayacaksa beraberinde östrojen takviyesi yapılır.
4. Ödem (şişmeleri olanlar) için tedavi: Nikotin ADH (vücutta su tutan hormon) salgısını uyardığı için sigara azaltılmalı, en iyisi bırakılmalıdır. Sol tarafta yatılarak uyunması genel vücut ödemi olanlarda faydalıdır. Ödem tedavisinde bazı idrar söktürücüler fayda verebilirler.
5. Gıdalar: Kafein (kahve, çay, çikolata, kola ve bazı ağrı kesicilerde bulunur) PMS’e bağlı baş ağrılarının ve meme ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. PMS’li kadınlarda siklusun ikinci yarısında (yumurtlama sonrasında) alkole karşı aşırı duyarlılık geliştiğinden bu günlerde alkol alınması PMS belirtilerin artmasına neden olabilir. Şişmeleri (ödem) olanlar için sigara azaltılmalı veya bırakılmalıdır. Çünkü nikotin vücutta su tutar hormonal salgısını uyarır. Sol tarafına yatılarak uyuması genel vücut ödemi olanlar da faydalıdır. Gerekirse tuz kısıtlanmalıdır. Yine diyette kırmızı et azaltılmalı balık, sebze ve meyve tercih edilmelidir.
6. Egzersiz: Düzenli egzersiz PMS’nin belirtilerini azaltır. Muhtemelen bu durum beyin endorfin seviyesini artırıcı özelliğine bağlıdır. (Endorfin vücuttan salgılanan “morfin” dir ve rahatlatıcı gevşetici özellikleri vardır.) Ayrıca; vücudun oksijenlenmesini artırır. Stressiz sağlıklı ve düzenli yaşam, gevşeme teknikleri meditasyon veya yoga gibi yöntemler faydalıdır.
7. Mastalji (meme hassasiyeti) için tedavi: PMS’li hastalarda mastalji tanısı konur ve fibrokistik hastalık gibi diğer meme ağrısı nedenlerinin ortaya çıkarılması için komple bir meme muayenesi yapılmalıdır. Mastalji tedavisinde memelerin alttan iyi destekleyen bir sütyenin gece gündüz kullanılması, kafein alımının kısıtlanması sigara içilmemesi çoğu hasta için yeterli olur. Gıdalarda yağın azaltılması, diüretik ve A, B, E vitamini kullanımı da bazı hastalarda olumlu sonuçlar verir. Gerekli durumlarda danazol ve bromokriptin gibi ilaçlar da kullanılabilir.
8. Ruhsal belirtileri için tedavi: Ruhsal belirtiler basit duygusal dalgalanmaları şeklinde olabileceği gibi ağır depresyon şeklinde de ortaya çıkabilir. Tedavide antidepressan ilaçlar ve gerekli durumlarda psikiyatrik değerlendirme sonucuna göre daha farklı ilaçlar kullanılabilir.
9. Histerektomi (Rahimin alınması): PMS ve âdet ağrılarında tüm yöntemler başarısız olduğunda, hasta çocuk sahibiyse ve/veya başka çocuk planlamıyorsa, ağrıları hayat kalitesini ciddi anlamda elinden almışsa yumurtalıklarla beraber rahim ameliyatla çıkarılır. Ancak bu yöntem günümüzdeki etkili ilaçların sayesinde giderek az uygulanan bir tedavi biçimi haline gelmiştir.