Sonbaharda yalnızca iklim değişmiyor; duygularımız, ruh halimiz ve enerji seviyemiz de de değişimler oluyor. Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Sedat Özkan, bu değişimleri, dikkat edilmesi gerekenleri ve alınması gereken önlemleri anlatıyor.
SONBAHAR DA RUH HALİMİZ NEDEN DEĞIŞİYOR?
Havanın kararması insanlarda biraz daha fazla duygusal tepkiye yol açıyor. Bunun melatonin hormonuyla bir ilgisi olabileceği üzerinde duruluyor. Yine sonbaharda okullar açılıyor, masraflar başlıyor. Tatil bitince insanlar gerçeklerle yüzleşiyor. Yeni sorunlar ve yeni sorumluluklar kişinin yükünü artırıyor. Biz bu duruma ‘depresif uyum güçlüğü’ diyoruz. Bir başka etken de tabiattaki değişikliklerin ruh halimizi etkilemesi. Sinir sistemimiz, hormonlarımız, beyin kimyamız çevresel faktörlerden etkileniyor. Sonbaharda güneşin etkisini azaltması, ruh halimizdeki değişimler konusunda önemli çevresel faktörlerden biri.
NORVEÇ ÖRNEĞİ
İklim değişimi ve depresyon ilişkisine yönelik Norveç ilginç bir örnek. Bir araştırmada Norveç’in kuzeyi ve güneyi kıyaslanmış. 24 saat karanlık olan ve metrekareye düşen insan sayısının daha az olduğu kuzeyde depresyon, alkol ve intihar oranlarının daha fazla olduğu saptanmış. Buradan yola çıktığımızda güneş ışığı ile iç hormonlarımız arasında bir etkileşimin olduğunu görüyoruz. Güneş ışığının daha az olması daha yorgun ve depresif hissetmemize yol açıyor. Günlerin kısalması, güneşin yerini yağışlı havalara bırakması, mevsimsel depresyonu da tetikleyebiliyor.
HANGİ BELİRTİLER VARSA MEVSİMSEL DEPRESYON AKLA GELMELİ?
Üzüntü, Yorgunluk, Sabah uyanmakta güçlük çekme, Yataktan kalkmak istememe, Karamsarlık, Karar vermede güçlük, Cinsel enerjide azalma Çabuk sinirlenme gibi yakınmalarınız varsa ve bunlar en az 2 haftadır sizi etkiliyorsa mevsimsel depresyonunuz olabilir.
KİMLER DAHA ÇOK MEVSIMSEL DEPRESYONA YAKALANIYOR?
Kadınlar, erkeklere oranla bu mevsimsel geçişlerden daha çok etkileniyor. Daha önce depresyon teşhisi almış kişilerde depresyonun tekrarlaması ya da şiddetlenmesi söz konusu oluyor. Aslında mevsim geçişlerinden tüm psikiyatrik rahatsızlıklar etkileniyor. Özellikle de özellikle depresyon, bipolar bozukluk gibi duygudurum bozuklukları bu dönemlerde artış gösteriyor.
NE ZAMAN BİR UZMANA DANIŞILMALI?
İsteksizlik, durgunluk, hayattan keyif almama gibi belirtileriniz varsa, Karamsarsanız, Kendinizi sürekli yorgun hissediyorsanız, konuşma ve hareketlerinizde yavaşlama varsa, Karar verme ve odaklanma güçlüğü çekiyorsanız, Uyku düzeniniz bozulmuşsa, İntihar düşünceleriniz varsa mutlaka bir psikiyatri uzmanına görünün.
DAHA İYİ HİSSETMEK İÇİN İPUÇLARI
Havaların erken kararması, günlerin kısalması ve güneş ışığının gücünün azalması uyku düzenimizi olumsuz etkileyebilir. Zinde hissetmek için aynı saatlerde yatıp aynı saatlerde kalkmaya özen gösterin. Düzgün beslenin, düzenli egzersiz yapın. İnsanlarla daha çok iletişimde bulunun. Kendinizi eve kapatmayın, yalnız kalmamaya özen gösterin. Aile ve çevrenizden destek alın. Doktor tavsiyesi olmadan depresyon ilacı kullanmayın. Günlük faaliyetlerinizi artırın. Yapmak istediğiniz şeyleri kaydedip günlük planlar yapın.
PLANLARINIZI HAZIRLARKEN
Her akşam ertesi gün neler yapabileceğinizi düşünün. Yapabileceklerinizin bir listesini hazırlayın. Günün ilk saatleri için nispeten kolay şeyler planlayın. Bütün günü planlamak zor gelirse günü parçalara bölün. Planladığınız şeyler ne çok kolay ne çok zor olsun. Planınızda hem hoşunuza gidecek işlere hem de yapmak zorunda olduğunuz işlere yer verin, ikisini dengelemeye çalışın. Bu günlerde yapmaktan hoşlandığınız hiçbir şey olmayabilir. Bu durumda eskiden yapmaktan zevk aldığınız işleri düşünün. Planınızı uygularken kendinizi yüreklendirin, esnek ve sabırlı olun.