Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinoloji ve Diyabet Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Abdullah Bereket, çocuklarda sık görülen tiroid hastalıklarını anlatıyor…Hazırlayan: Özgür Gökmen Çelenk
TIROİD BEZİ NEREDEDİR VE NE İŞE YARAR?
Tiroid bezi boynun alt kısmında yer alan bir iç salgı bezidir. Temel görevi tiroid hormonları(T4ve T3)üretmektir. Tiroid hormonları vücudumuz için son derece önemli görevler yapar. Beyinden kas hücrelerimize kadar vücudumuzun her hücresinde rol oynarlar.
ÇOCUKLARDA EN SIK GÖRÜLEN TİROID HASTALIKLARI NELER?
Çocuklarda da tıpkı erişkinlerde olduğu gibi en sık hipotiroidi, hipertiroidi ve guatr görülür. Tiroid bezinin normalden az çalışmasına hipotiroidi, normalden fazla çalışmasına ise hipertiroidi diyoruz. Tiroid bezinin büyümesine ise guatr adı veriliyor.
HIPOTİRODİNİN SEBEPLERİ NELERDİR?
Hipotiroidi,tiroid bezinin yeterince tiroid hormon uüretememesi sonucu kanda T4 ve T3 hormon seviyelerinin düşmesi sonucu ortaya çıkıyor. Bu durum doğumsal veya sonradan gelişen nedenlerle görülebiliyor.
Doğumsal hipotiroidide genellikle anne karnında bebeğin tiroid bezi gelişiminde bir kusur olabilir. Bu bebeklerde tiroid bezi hiç oluşmamış (tiroid agenezisi) veya normalden küçük kalmış (tiroid hipoplazisi) olabilir. Bazen tiroid bezi büyüklüğü normaldir.
Fakat tiroid hücreleri içindeki doğumsal ve kalıtsal bazı bozukluklar nedeniyle yeterli tiroid hormonu üretilemez. Yine iyot yetersizliği durumunda tiroid bezi normal olmasına karşın tiroid hormon üretimi gerçekleşmeyebilir. Tiroid bezinin doğuştan yetersiz gelişimi nedeniyle olan hipotiroidiler daima kalıcıdır.
SONRADAN DA ORTAYA ÇIKABİLİR
Hipotiroidinin doğuştan olmayıp sonradan ortaya çıktığı çocuklarda ise genellikle Haşimoto tiroiditi dediğimiz otoimmun bir hastalık söz konusudur. Bu tabloda vücudun bağışıklık hücreleri (lenfositler) tiroid bezini istila eder. Bunun sonucunda tiroid bezi hem büyür (guatr) hem de yetersiz hormon üretir (hipotiroidi). Ancak Haşimoto tiroiditi olup tiroid hormonları normal kalan bireyler de vardır.
Bu çocuklarda hipotiroidi gelişmediği sürece tedavi gerekmez. Haşimoto tiroiditi kanda antitiroid antikorlarının ölçümü ile anlaşılır. Son olarak tiroid bezinin kendi problemleri dışında tiroid bezinin çalışma hızını ayarlayan ve beyindeki hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonunun yetersizliği sonucu da hipotiroidi görülebilir. Hipotiroidinin daha nadir görülen bu tipine santral hipotiroidi diyoruz. Bu da mutlaka tedavi edilmesi gereken bir sorundur.
DOĞUMSAL HIPOTİRODİ SIK GÖRÜLÜR MÜ?
Doğumsal hipotiroidi oranı bin doğumda birdir. Fakat bunların bir kısmı geçicidir. Kalıcı hipotiroidi sıklığı 2 bin ile 4 bin doğumda bir görülüyor. Doğumsal hipotiroidi önemli ve acil bir durumdur. Bu nedenle pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de 2007 yılından bu yana tüm yenidoğan bebeklere topuktan alınan bir damla kan ile doğumsal hipotiroidi taraması yapılıyor. Tarama sayesinde hipotiroidi sorunu olan bebekler erken yakalanarak hemen tedaviye alınıyor.
TEDAVİSİ ÇOK KOLAY
Doğumsal hipotiroidilerde kanda T4 düzeyi düşüklüğü tedavi edilmediğinde çocukta kalıcı zeka geriliği ortaya çıkabilir. Tedavisi son derece basit ve ucuzdur, günde bir kez alınan T4 içeren bir hap ile tedavi edilir. Belirli aralıklarla kanda T4 ve TSH ölçümü yapılarak ve çocuğun muayenesi yapılarak doz ayarlanır. Yenidoğan taraması hipotiroidili bebeklerin çoğunu yakalamakla birlikte eğer bir bebekte uzamış sarılık, kabızlık, hareketlerde yavaşlık, aşırı uyku, az ağlama gibi belirtiler varsa yine tiroid testleri bakılarak hipotiroidi olup olmadığı denetlenmeli.
HİPOTİRODİ SONRADAN ORTAYA ÇIKARSA ÇOCUKLARDA NE TÜR BELİRTİLER GÖRÜLÜR?
Hipotiroidi 3 yaşından sonra ortaya çıktığında zekayı etkilemez. Ancak genel olarak fiziksel ve mental bir yavaşlamaya neden olur. Boy artışı azalır, kiloalımıartar. Kaba bir yüz görünümü olabilir. Enerji azlığı, aşırı yorgunluk ve uyuma isteği,ciltte kuruma, kabızlık,solukluk gibi belirti ve bulgular görülür. Boyunda tiroid bölgesinde şişlik dikkati çekebilir. Ergenlik çağındaki çocuklarda ergenlikte gecikme veya tamtersi erken ergenlik görülebilir.
