Ailesel, genetik faktörlerin yanı sıra böbrek taşı oluşumunda beslenme alışkanlıkları da büyük rol oynuyor. Bu nedenle anatomik bazı sorunların yanı sıra belli besinlerin çok tüketilmesi, vücutta bazı vitaminlerin fazla olması veya sık geçirilen idrar yolu enfeksiyonları böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabiliyor. Biz de bu nedenle böbrek taşı sancısına karşı hastaların beslenmesinde nelere dikkat etmesi gerektiğini, böbrek taşı düşürmek için hastaların neler yapabileceğini ve böbrek taşı oluşumuna karşı ileriki dönemde dikkat edilmesi gerekenleri detaylı bir şekilde inceledik. | Hazırlayan: Selen Serdaroğlu
Bazı böbrek taşları hiç düşmeyebiliyor!
Böbrek taşı oluşumunun iki nedeni bulunuyor. Biri, aldığımız gıdaların bir kısmının fazlalığı veya bu gıdaları parçalayacak enzimlerin doğuştan olmamasından kaynaklanıyor. İkinci neden ise anatomik. Üriner sistemdeki bozukluk nedeniyle dışarı atılamayan parçalar kum şeklinde atılması gerekirken böbrek taşını oluştururyo. Sindirim sistemi hastalıkları, bağırsak problemleri veya idrar yolu enfeksiyonlarının sık geçirilmesi böbrek taşlarına zemin hazırlıyor. Aynı zamanda HIV virüsüne karşı kullanılan ilaçlar da böbrek taşı oluşumuna neden olabiliyor. Bilinenin aksine alkol tüketimi ile böbrek taşı oluşumu arasında klinik bir bağ ise bulunmuyor.
Böbrek taşına karşı vitaminin azı karar çoğu zarar
Fosfat, kalsiyum, oksalat içeren besinlerin fazla alınması, çok fazla vitamin kullanılması, çok fazla koruyucu madde içeren gıda tüketilmesi böbrek taşlarının oluşumunu tetikler.
Böbrek taşlarının oluşumunda ailesel ve genetik faktörlerle birlikte beslenme alışkanlıkları da rol oynuyr. bu nedenle taş tedavisinden sonra tekrar taş oluşması mümkün. Uzmanlar bir kez taş düşüren hastaların ikinci kez taş düşürebileceğini belirtiyor.
Böbrek taşı sancısı yaşayan hasta böbrek taşını nasıl düşürür?
Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Cevdet Kaya, böbreği çok odalı bir ev gibi düşünürsek böbreğin bazı odalarında taşın hiçbir zaman düşmeyebileceğini belirtiyor. Bazı odalarında ise taşın rahatlıkla düşebileceğini belirten Prof. Dr. Kaya böbrek taşının boyutu, taşın bulunduğu yer; üreterdeki böbrek harici olan yerlerdeki, örneğin taşın mesanede olması gibi durumlara göre böbrek taşının ne kadar zamanda düşeceğinin değişiklik gösterebileceğini belirtiyor.
- Prof. Dr. Kaya, 6mm’den büyük taşların kolay kolay düşmeyeceğini belirtiyor.
- 4-6mm arasındaki taşların yarısı kendiliğinden düşüyor, yarısı müdahale ile düşebiliyor.
- 4-5mm ve altındaki taşların yüzde 90’ı kendiliğinden düşüyor.
Böbrek taşı nasıl düşürülür?
Prof. Dr. Cevdet Kaya’nın açıklamalarına göre
- Bir kısım böbrek taşının düşmesi için bol sıvı almak, bol su içmek ve hareket etmek yeterli.
- Belli boyutun üzerindeki taşlar ilaç tedavisi ile düşürülebiliyo. Bunun için özellikle üreter adı verilen kanalları genişletecek ilaçlar, böbrek taşı düşürmeye yardımcı oluyor.
- Bazı taşlar ise ne sıvı tedavisi ne ilaç tedavisi ile düşüyor. Bu böbrek taşları için hastanın mutlaka operasyon geçirmesi gerekiyor.
Böbrek taşı sancısı nasıl düzelir, nasıl geçer?
- Böbrek taşı düşürülebilir boyuttaysa ve iyi bir lokasyondaysa, bol sıvı alınması gerekir.
- Yaz aylarında 2-2,5 litre, kış aylarında 1,5 litre suyun altına inmemek gerekir.
- Sıvı alımına suyun dışında meyve suyu ve çay da dahildir.
- Ancak sıvı alımının belli saatlere yoğunlaştırmamak, tüm gün boyunca dengeli bir şekilde almak gerekir.
Böbrek taşı nedeniyle oluşan sancılara ne iyi gelir?
Böbrek taşı düşürüyorsanız, Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Cevdet Kaya’nın açıklamalarına göre ağrı kesici almakta bir sakınca bulunmuyor. Ağrı kesicinin üriner sistem kanallarını genişletecek bir ağrı kesici olması gerekiyo. Herhangi bir mide sorununuz yoksa, bilinen ağrı kesicileri almakta bir sakınca yok. Böylece böbrek taşı düşürme sancınısını hafifletmeniz mümkün.
Çok küçük parçaların bol sıvı ile çok daha rahat düşürülebileceğini belirten Prof. Dr. Kaya, böbrek sancısı çekilen dönemde bol sıvı alınmasının çok önemli olduğunu ve bu sayede bazı hastalarda ağrının azaldığını gözlemlediklerini belirtiyor.
Böbrek sancını azaltacak herhangi bir vücut manevrası olmadığını belirten Prof. Dr. Kaya, böbrek sancısı ileri bir boyuta vardıysa, artık ağızdan alınan ağrı kesicilerden çok fazla fayda görülemeyeceğinden hastanın en yakın sağlık kuruluşuna başvurması gerektiğini belirtiyor.
Böbrek taşı düşürülen dönemde
- Daha az yağlı beslenmeli
- Kola gibi gazlı içecekler tüketilmemeli
- Tuz tüketimi minimuma indirilmeli
- Yaz aylarında en az 2,5; kış aylarında ise en az 1,5 lt su tüketilmeli
- Günlük egzersizler aksatılmamalı
- Sancıyı azaltmak için ağrı kesici alınmalı
- Koruyucu madde içeren gıdalardan uzak durulmalı
- Çok fazla fosfat, kalsiyum, oksalat içeren besin tüketilmemeli
Taş düşürenlerde tekrar taş oluşur mu? Böbrek taşı oluşmasına neden olan yanlışlar!
Daha önce böbrek taşı düşürmüş hastaların vücudunun tekrar böbrek taşı oluşturmaya yatkın olduğunu ve bu nedenle tekrar böbrek taşı düşürme ihtimalinin yüksek olduğunu belirten Prof. Dr. Cevdet Kaya, böbrek taşı riski olanları şu şekilde sıralıyor:
- Daha önceden böbrek taşı düşürmüş olmak
- Aile bireylerinde böbrek taşı öyküsü olması
- Daha önce böbrek ameliyatı gibi üriner sistemle ilgili bir patalojinin olması
- Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirmek
Böbrek taşı riks grubundaki hastalarda yeni böbrek taşı oluşmasına neden olabilecek yanlışlar
- Az sıvı tüketimi
- Sedanter yaşam
- Çok tuzlu beslenme
- Kola gibi gazlı içeceklerin çok tüketilmesi
- Yağlı beslenme
Böbrek taşına ne iyi gelir?
- Yaz aylarında en az 2,5 litre, kış aylarında ise 1,5 litreden fazla sıvı tüketmek böbrek taşı oluşumunu önlemeye yardımcı olur ve oluşan böbrek taşının düşürülmesini destekler.
- Egzersiz ve spor yapılması böbrek taşlarının oluşumunu engellemesinin yanı sıra oluşan böbrek taşının düşürülmesine de yardımcı olur.
- Böbrek taşına yatkın kişilerin tuz tüketimine dikkat etmesi gerekir.
- Yağlı yiyecekler de böbrek taşı risk grubunda olan hastalar için önerilmez.
- Yaz aylarında maden suyu ve limonata, kış aylarında C vitamini içeren greyfurt ve portakal gibi meyveler böbrek taşı hastalarına iyi gelir.
- Kola gibi gazlı içecekler taş oluşmasına neden olabileceğinden
Böbrek taşı için ne zaman cerrahi müdahale gerekir?
Böbrek taşı düşüren hastanın böbreğinde ciddi bir tıkanıklık yoksa, böbrek fonksiyonları tehdit altında değilse, bu hastalara medikal tedavi adı verilen ilaç tedavisi yapılır. Beraberinde bazı geleneksel önlemler uygulanır. Bunlar sıvı tüketiminin arıtılması, daha az yağlı ve tuzu beslenme gibi yöntemlerdir. Hasta bu şekilde 10-15 gün boyunca takip edilir.
Taş böbrek yollarını tıkamışsa, hastada ateş varsa, böbrekler iltihapanmışsa, hastanın tek böbreği varsa veya hastada konjenital bir tıkanıklık varsa hastaya cerrahi anlamda müdahale edilmesi gerekir.
Prof. Dr. Cevdet Kaya’nın açıklamalarıa göre ilaçlı böbrek filmi veya kimi zaman da sadece ilaçsız tomografi ile taşın bulunduğu yer, böbreğin durumu, taşın büyüklüğü, taşın düşüp düşemeyeceğini anlamak mümkün.
Böbrek taşının durumu belirtlendikten sonra tercih edlen tedavi yöntemlerinden ilkinin endoskopik cerrahi olduğunu belirten Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Cevdet Kaya, idrar kanallarından girilerek böbrek taşının lazer vb. bir taş kırma kaynağı ile kırılabileceğini belirtiyor. Ancak bazı durumlarda taş endoskopik yöntemle alınamayacak bir konumda veya boyutta olabiliyor. Bu durumda hastanın açık ameliyata alınması gerekiyor.
Bazı hasta gruplarında taşın boyutuna göre böbrek taşları için diğer tedavilere geçmeden önce Beden Dışından Şok Dalgaları ile Taşkırma (ESWL) yöntemi ile de böbrek taşları kırılabilir.